نقد و بررسی فیلم زیر نظر
خلاصه داستان:
مرد میانسالی به نام محسن ( رضا عطاران ) در نبود همسرش، امید ( امیر جعفری ) را به خانه دعوت کرده است. در حالی که همسر او قصد بازگشت به منزل را دارد، محسن متوجه می شود که مبل سوراخ و همین مسئله باعث بروز اتفاقاتی می شود.
کارگردان :
مجید صالحی : بازیگر شناخته شده سینما و تلویزیون که اغلب او را به عنوان یک کمدین به خاطر می آوریم. شهرت او با حضور در مجموعه تلویزیونی « مجید دلبندم » رقم خورد و پس از آن نیز در سریالهای متعدد و آثار سینمایی از جمله « مجردها » و « مجرد چهل ساله » به ایفای نقش پرداخت. صالحی در تلویزیون سابقه کارگردانی آثاری همچون « سه در چهار » را در کارنامه دارد اما « زیر نظر » نخستین تجربه کارگردانی سینمایی او محسوب می شود.
نقد فیلم « زیر نظر » :
یک قاعده کلی در سالهای اخیر سینمای ایران وجود داشته و آن جابجا شدن مرزهای گوناگون فیلمسازی بوده است. این قاعده نه از بابت کیفیت ساخت آثار سینمایی و دستیابی به یک موفقیت بزرگ تر، بلکه از بابت ظهور ابتذال در قامت سینمای ایران است که هر از گاهی مرزهای آن جابجا می شود. اولین ساخته سینمایی مجید صالحی ، اثری است که به راحتی مرزهای ابتذال در سینما را تغییر داده و این تغییر به حدی زیاد بوده که احتمالاً تا مدتها هیچ فیلمی نتواند به رکورد لحظات مبتذلی که در فیلم شاهد آن هستیم برسد!
داستان فیلم با عجیب و غریب ترین سوژه ممکن آغاز می شود. محسن به خانه می آید و می بیند که مبل سوراخ شده و همین مسئله باعث می شود تماشاگر یک ساعت و نیم به تماشای دعوای دو شخصیت اصلی فیلم بنشینند که چرا مبل سوراخ شده. دعواهایی که تحت هر شرایطی در آن باید از لفظ ” سوراخ ” استفاده شود و آن را به کارکردهای جنسی مرتبط کند. بعید می دانم در تاریخ سینما اثری به اکران درآمده باشد که در آن تا این حد بر روی کلمه ” سوراخ ” تاکید شده باشد و یک ساعت و نیم آن را به اشکال مختلف در فیلم تکرار کنند. ” سوراخ ” در واقع کلید واژه ای است که مخاطب باید هربار با تعمیم دادن آن به یک مسئله بخندد!
این ” سوراخ ” کارکردهای بسیاری در طول قصه دارد. در لحظاتی از داستان دو شخصیت اصلی بر سر قطر و یا طول و عرض آن دعوا کرده و درباره جزئیات آن بحث می کنند و در سکانسی دیگر، شخصیت همسایه با تماشای سوراخ یاد نامزد سابق خود می افتد! در واقع هرآنچه که در پیکره فیلمنامه « زیر نظر» وجود دارد، به نحوی به ” سوراخ ” ارتباط پیدا می کند و به حدی در رقم زدن ابتذال افراط به خرج داده که به راحتی می تواند مخاطب را بُهت زده کند. تمام شخصیت هایی که در « زیر نظر » حضور دارند، یک بیمار جنسی محسوب می شوند و حتی یک انسان عادی در طول فیلم یافت نمی شود.
به نظر می رسد که مجید صالحی در نخستین ساخته سینمایی اش برای رقم زدن یک فروش عالی عجله زیادی داشته است. از این جهت تا جایی که فیلمنامه ظرفیت پذیرش داشته، تمام دیالوگ های اثر را با چاشنی اشارات جنسی به پرده سینما آورده به طوریکه به سختی می توانید یک خط دیالوگ در فیلم بیابید که در آن خبری از واژه ” سوراخ ” نباشد. مهم نیست که خرده داستان های فیلم شامل حضور زن همسایه و دختران پارتی طبقه بالا و موارد دیگر باشد، مهم این بوده که در تمام دقایق فیلم و قاب هایی که بسته می شوند علائمی از ” سوراخ ” یافت شود تا کارگردان اثر آن را به عنوان یک شوخی جنسی در فیلم بگنجاند! نقطه اوج ابتذال فیلم را می توان در سکانس بستن دکمه شلوار محسن توسط حامد در حالی که حامد روبرویش نشسته عنوان کرد. سکانس عجیب و غریبی که کارگردان با زیرکی آن را مشابه فیلمهای بزرگسالانه کارگردانی کرده است؛ سکانسی که تماشاگر بالغ از تماشای آن خجالت زده خواهد شد!
« زیر نظر » البته دستاوردهای بیشتری هم در سینمای ایران داشته است. فیلم تنها مرزهای ابتذال را یک تنه جابجا نکرده بلکه این فرصت را به تماشاگر داده که بتواند با جزئیات فراوان نحوه استعمال مخدر را بر پرده سینماها شاهد باشد. در یکی از سکانس های فیلم، محسن و امید فردی را در کنارشان نشانده و دوربین ثابت، کادر آن سه نفر را می بندد. آن دو در کنار این فرد بساط استعمال مخدر را از ابتدا تا انتها مهیا می کنند و جالب آنکه بدون کوچکترین بُرشی، فیلم تمام این لحظات را ثبت می کند. در واقع تماشاگر به راحتی می تواند با تماشای « زیر نظر » به ریز جزئیات مهیا کردن بساط استعمال مخدر نیز آگاه شود و هرگونه سوال احتمالی که در ذهنش ایجاد شده را برطرف سازد!
فارغ از جنس شوخی های فیلم، باید این نکته را هم اضافه کرد که فیلمنامه « زیر نظر » پرت و از رده خارج است. در فیلم شخصیتی ساخته نمی شود و کوچکترین منطق روایی در اتفاقات فیلم مشاهده نمی شود. شما می توانید مجموعه ای از انسانها را در فیلم بیابید که ضریب هوشی شان در کمترین میزان ممکن قرار دارد با این توضیح که وقتی صحبت از ” سوراخ ” می شود آنها باهوش ترین و پیگیرترین افراد هستند! زمانی که فیلم در یک سوم پایانی ظرفیت شوخی های ” سوراخی اش ” ته می کشد، یک موضوع کاملاً پرت دیگر را به فیلم اضافه می کند که کوچکترین ارتباطی با روند قصه ندارد و مسئله فاجعه بار اینکه این داستان در نهایت به حال خود رها می شود بی آنکه به سرانجام رسیده باشد! در واقع مجید صالحی در یک سوم پایانی برای افزایش دقایق فیلم مجبور می شود موضوع جدیدی را وارد فیلم کند تا اثرش یک فیلم بلند سینمایی باشد اما در نهایت موضوع بی نتیجه به حال خود رها می شود و « زیر نظر » به پایان بندی فاجعه بار خود می رسد که تکمیل کننده ابتذال اثر است.
رضا عطاران و امیر جعفری بهترین زوج برای انجام شوخی های جنسی فیلم بوده اند. جعفری که در سالهای اخیر بهترین مکمل برای انجام شوخی های جنسی در سینما بوده، در اینجا نیز هرچه در توان داشته به کار گرفته تا تماشاگر برای لحظه ای ” سوراخ ” را از خاطر نبرد! آزاده صمدی هم که شخصیتش یعنی نگین، وضعیت بهتری از دو شخصیت اصلی داستان ندارد، در تمام دقایق حضور در مقابل دوربین یا اشارات جنسی دارد یا سوژه ای برای شوخی های جنسی دیگران است!
« زیر نظر » با اختلاف فراوان مبتذل ترین اثر تاریخ سینمای ایران محسوب می شود. اثری که فیلمنامه آن شگفت انگیز است چراکه در هر خط آن از واژه ” سوراخ ” استفاده شده و بعید می دانم آثار چندانی در سینمای ایران و جهان یافت شوند که در تمام دقایق فیلم با یک واژه سعی در اشارات جنسی داشته باشند. مجید صالحی در اولین تجربه کارگردانی سینمایی خود به نحوی عمل کرده که باید گفت هنگام تماشای فیلم حداقل کودکان را از سالن های سینما دور نگه دارید و اجازه ندهید تکرار واژه ” سوراخ ” در فیلم به گوش آنها ضمیمه شده و درباره این کلمه و دلیل استفاده از آن، از شما سوال بپرسند! این فکر را هم از سر خارج کنید که کودک در یک لحظه چیزی را شنیده و بلافاصله فراموش خواهد کرد! شما به تماشای اثری خواهید نشست که تقریبا یک ساعت و نیم در حال تکرار واژه ” سوراخ ” به اشکال مختلف و ارتباط دادن آن به اندامهای جنسی است! اثری که شرم حضور در سالن سینما را برای شخص شما هم ایجاد خواهد کرد چه برسد به افراد کم سن و سال!